[CN: gezondheidszorg, niet-intentionele gewichtsafname, dieetcultuur]
Sinds ik chronisch ziek ben, nu een jaar of 11, heb ik meer artsen en verpleegkundigen gezien dan me lief zijn. (Blij dat ze er zijn hoor, maar liever nog heb ik ze niet nodig.) Van de velen zijn er na een lang selectieproces een paar over die me over het algemeen in mijn waarde laten ondanks mijn ("over")gewicht. Ik weet dat het af en toe ter sprake komt omdat dat ze mijn gewicht op moeten schrijven, zij weten dat ik het er verder niet over wil hebben.
Tot nu toe werkt dat best goed. Uitzonderingen daargelaten natuurlijk, zoals een nieuwe specialist voor 't een of 't ander. Maar mijn vaste team weet hoe ik er in sta en accepteert dat mijn gewicht is wat het is. Ten minste, tenzij het over gewichtsafname gaat... Daarover lijkt de consensus dat dát altijd reden zou moeten zijn tot een feestje (ondanks dat ernstige gewichtsafname in eerste instantie mij voor mijn diagnose bijna het leven kostte...)
Het werd me allemaal weer pijnlijk duidelijk toen ik vorige week mijn lievelingsverpleegkundige sprak aan de telefoon. Zij staat nu al jaren aan mijn zijde, zij weet van mijn voorgeschiedenis en kent mijn overtuigingen. Tijdens mijn zwangerschap en kraamweken heeft ze me meermaals per WhatsApp, in haar eigen vrije tijd, er doorgeloodst als het me allemaal niet lukte met wisselende insulinegevoeligheid. Ze gaat deze maand met pensioen, en eerlijk, daar heb ik om gehuild. Toch hield ik aan ons laatste gesprek een bittere nasmaak over...
Aan de telefoon bespraken we mijn a.s. overstap naar een nieuwe insulinepomp en alles daar omheen. Ineens uit het niets zei ze: "hee, ik dacht het aan je koppie te zien op WhatsApp, maar, ben je afgevallen?!". Ik, iemand met nul zin en behoefte aan dat gesprek, probeerde de vraag te ontwijken maar tevergeefs want ze hield vol. Zij vol overtuiging dat er reden was voor een compliment die ze me maar al te graag wilde geven, ik vermoeid dat het zelfs als we telefonisch afspreken en elkaar niet zien, tóch hier over moest gaan.
Uiteindelijk besluit ik toe te geven: "Uh, ja een klein beetje denk ik, maar dat komt vooral door de nieuwe medicijnen. Heb weinig eetlust, weet niet meer goed wat ik lekker vind, ben zo druk met mijn zoontje dat ik niet altijd aan eten toe kom, veel gemakkelijk eten eet, te weinig water drink en dus weinig energie heb en gaar ben. Het is dat ik met hem een paar keer per dag aan tafel zit, dus dan probeer ik er aan te denken, maar kom wel wat voedingsstoffen tekort."
Wat ik verwachtte: "Oh wat vervelend zeg... Pas je wel op? Goed voor jezelf zorgen hè!"
Wat ik hoorde: "Oh ja, maar is wel fijn toch? Dat er wat van af is?! Goed dat je door je zoontje wat ritme houdt qua eetmomenten."
Ik zuchtte, mompelde iets als "uh ja" en vervolgde mijn verhaal over welke infuussets ik eigenlijk moest bestellen. Zij zal hier verder niet bij stil hebben gestaan. In haar beleving gaf ze me immers een compliment. En ik? Wat dit soort dingen betreft beschouw ik mezelf als iemand met een flink dikke huid (pun intended), maar toch knaagt het sindsdien aan me.
Enerzijds probeer ik het te zien als iets wat veel groter is dan zij en ik... Het is niet iets persoonlijks, maar iets systemisch... Een logisch gevolg van dieetcultuur: de alomtegenwoordige overtuiging dat gewicht, lichaamsvorm en gezondheid mede iemands waarde bepalen. Ook als je het "leefstijl" noemt in plaats van "dieet", draait het merendeel van de eetpatronen onder deze naam alsnog (al is het met een omweg) om (hopen op) verminderen van gewicht, veranderen van lichaamsvorm en verkleinen van maat. Dit alles zogenaamd als maatstaf voor gezondheid, maar uiteindelijk daarmee ook als maatstaf voor waarde. Ook mijn verpleegkundige leeft met en onder dieetcultuur, net als iedereen. Bovendien draait haar werk om mij "zo gezond mogelijk" te laten zijn. Gezien gewicht en gezondheid nog steeds (onterecht) als onlosmakelijk en altijd met elkaar verbonden worden gezien, is het haar dus niet per se persoonlijk aan te rekenen dat ze denkt dat afvallen gelijk zou staan aan gezonder zijn. Dat afvallen gelijk staat aan een mooi compliment. Dus vertel ik mezelf: don't hate the player, hate the game. Laat het los.
Maar dat lukt niet. Want, tegelijkertijd: de spelers houden mede het spel in stand. En dit spel wil ik niet spelen. Wat een zorgverlener namelijk wel aan te rekenen is, is het niet luisteren naar een patiënt die aangeeft "eigenlijk gaat het niet goed met me, ik zorg slecht voor mezelf", om vervolgens het gedrag wat daaraan ten grondslag ligt over het hoofd te zien, en het resultaat aan te moedigen of te complimenteren.
Dit is dus een herinnering aan mezelf - misschien heb jij er ook wat aan - maar de volgende keer dat ik zoiets meemaak (ik acht de kans helaas vrij groot...) zeg ik er wat van: "Ik zie het eigenlijk niet als iets fijns. Ik voel me er niet goed door en wil graag beter voor mezelf zorgen. Eten hoort daarbij."
Laten we voor 2021 met z'n allen onthouden dat een opmerking over iemands (veranderde) lichaamsvorm niet alleen irrelevant is, maar veel te vaak ook misplaatst, pijnlijk, kwetsend of zelfs schadelijk. Ziet iemand er goed uit? Zeg dat gerust. Vertelt iemand over diens nieuwe "leefstijl"? Wat fijn dat ze zich goed voelen, dat is ze gegund. Maar centimeters, kilo's en maten? Die zeggen zo bar weinig over iemands welzijn, en helemaal niets over iemands waarde.
Comentários